بخش خاوه سومین بخش شهرستان دلفان استان لرستان میباشد .بخش خاوه به مرکزیت برخوردار با وسعتی برابر با ۳۶۶ کیلومتر مربع از دو دهستان خاوه شمالی و جنوبی و ۵۳ روستای دارای سکنه و ۱۱ روستای فصلی و یا خالی از سکنه تشکیل شده که بر اساس آمار سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ دارای ۲۱هزار و۷۰۰ نفر جمعیت می باشد. اگرچه خاوه تنها ۴/۱۴ درصد از مساحت شهرستان دلفان را تشکیل می دهد و از نظر جمعیتی نیز ۵/۱۵ درصد کل جمعیت شهرستان را در خود جای داده است، اما قریب به نیمی از روستاهای پرجمعیت دلفان را داراست

قابلیت بالای طبیعت گردی و اکوتوریسم از دیگر توانمندی های بلقوه بخش خاوه است که در صورت به فعلیت رسیدن، آثار موثری را بر اقتصاد و پویایی منطقه بر جای خواهد گذاشت. کوه های زیبای گرین و چهل نابالغان(چهل طفل)، غار هَرنا، تپه های تاریخی و یا باستانی دره دیمه، عبدالحسینی، گندم بان، کفراج، الفسانه و زلیوا و نیز سراب های کیوار ، اولاد، سراب حواس بگی(تاج امیر)، سراب غلام حسینی، آب و دوغ، نیاز، چال کل، زلزله و چندین سراب زیبای دیگر در خاوه از جمله جاذبه هایی می باشد که می تواند طبیعت گردی را در این بخش رونقی صد چندان بخشد.

وضعیت کشاورزی در بخش خاوه

این بخش که در دل دشت سرسبز و حاصلخیز خاوه دامن گسترده است، دارای ۱۸هزار و ۵۱۰ هکتار اراضی زیر کشت است که از این میزان دو و نیم در صد به باغات میوه، ۵۹و نیم درصد اراضی کشاورزی دیم و ۳۸ درصد را اراضی آبی به خود اختصاص داده است. هر چند که سهم باغات و اراضی آبی این بخش در حال حاضر چندان مطلوب نمی نماید، وجود یک رودخانه دائمی، ده ها چشمه و سراب گوناگون و زمین های حاصلخیز در خاوه شرایطی را به وجود آورده است.نخود و گندم دو محصول عمده ای هستند که بیشترین میزان از اراضی کشاورزی خاوه را به خود اختصاص داده اند.کشت سیب زمینی نیز طی چند سال اخیر با رشدی قارچ گونه در منطقه رایج شده است و روز به روز بر سطح زیر کشت این محصول پر بازده افزوده می شود.

بخش خاوه از نظر صنایع و تولیدات مرتیط با دام و طیور نیز دارای قابلیت های قابل توجهی ست. بطوریکه این بخش دارای یک هزار و ۲۰۰ واحد دامداری سنتی و سه واحد صنعتی، ۱۳ واحد مرغداری با ظرفیت تولید ۸۰۴هزار قطعه مرغ گوشتی در سال است. علیرغم آنچه گفته شد، صنایع تبدیلی و فراورده های دامی مرتبط در حوزه یاد شده متناسب با نیاز و قابلیت های منطقه نیست. بنابراین توسعه و شکوفایی صنایع مربوط با بخش یاد شده نیازمند جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی و حمایت های بخش دولتی می باشد.

خاوه ، قطب تولید عسل در لرستان

قرار گرفتن خاوه در دامنه کوه گرین به عنوان یکی از مناسب ترین بسترهای رویش گلها و گیاهان معطر از یک سو و اراضی وسیع زیر کشت منطقه از سوی دیگر، شرایط مساعدی را برای پرورش زنبور و تولید عسل در منطقه فراهم ساخته است. به طوری که زنبورداران این بخش ۱۸هزار کندوی عسل را در منطقه پرورش داده و بخشی از عسل مورد نیاز شهرستان و استان را تأمین می نمایند. با این حال، ظرفیت بخش خاوه در زمینه پرورش زنبور و تولید عسل می تواند تا چندین برابر میزان فعلی افزایش یابد

وضعیت راه های ارتباطی و امکانات رفاهی روستاهای خاوه

 علیرغم اینکه بخش خاوه دارای یکصد روز یخبندان در سال می باشد و از طرفی، لوله گاز از بین روستاهای منطقه عبور کرده و در برخی جاها فاصله لوله های یادشده تا روستاهای فاقد گاز از چندصد متر تجاوز نمی کند، از سال ۸۳ تا پایان سال ۹۲ تنها ۱۳ روستای بخش از نعمت گاز برخوردار شده اند

در بحث راه های ارتباطی نیز بخش خاوه با داران بودن قریب به ۶۰ کیلومتر راه اصلی و ۲۱۵ کیلومتر راه فرعی دارای بالغ بر ۲۵ کیلومتر راه روستایی خاکی می باشد که طی یکسال گذشته بیش از ۱۲کیلومتر آن زیرسازی شده و یا در دست زیرسازی و آسفالت است. تکمیل طرح هادی روستاهای دارای طرح و تهیه و اجرای طرح هادی روستاهای فاقد طرح هادی بخش به عنوان اولین گام برای توسعه روستایی در منطقه از دیگر خواسته های مردم این بخش است .

اکثریت ودر حدود95 درصد  روستاهای این بخش  داری برق اب وتلفن میباشند.

بخش خاوه از دو دهستان خاوه شمالی وخاوه جنوبی تشکیل شده است:

1.خاوه شمالی: این دهستان به مرکزیت کفراج جزیی از بخش مرکزی شهرستان دلفان است. براساس سرشماری سال ۱۳85 جمعیت آن ۸٬۱۴۹ نفر (۱٬۸۳۸ خانوار) بوده‌است. مردمان این دهستان از طایفه کرمعلی هستند.طایفه کرمعلی به تیره های سلطان حسین٬حسین خان٬عبدالحسین ودودمانهای تشمال٬مهر علی ٬کرم اله٬علی حسن وغلامحسین تقسیم میگردد. دارای روستاهای به اسامی ذیل میباشد:

ایرانشاهی •حبیب وند گندمبان• زلیوار • سراب غضنفر • عزیزآباد • دهنو کرمعلی • نورمحمدی زمانه • کله‌جوب • کفراج • اسدآباد • سالیانه •سراب داود • سرخانجوب اسدبیگی • سرخانجوب سفلی • سرخانجوب علیا • شترخفت • شریف • حسین طلایی • کرم‌الهی • گاوبازه

جمعیت بعضی روستاهای پر جمعیت:

سراب غضنفر ۱۸۷۱ نفر(علت نامگذاری این روستا که غضنفر نامی در این روستا اقدام به حفر قنات وچشمه نموده واز ان زمان نام وی موصوف بر این روستا مانده است.البته از انجا که در گذشته بزرگان طرهان در منطقه خاوه دارای ملک وزمین بوده اند لذا بنا به روایتی روستای سراب غضنفر بنام امیر غضنفرطرهانی نامگذاری شده است)

کفراج ۱۵۸۴ نفر

ایرانشاه ۲۳۴۱ نفر

چهره های مطرح وماندگار این طایفه از این قرارند:سلطان حسین خان کرمعلی-مهرعلی خان کرمعلی-حسینقلی خان کرمعلی-اسد اله خان سالاری-حاج مهرعلی سلطان پناهی-حجت اله مهدوی(شاعر)-ملک حسین خان کرمعلی-نعمت اله خان ایراندوست و...

.مردمان این دهستان شیعه مذهب هستند و گاوبازه به عنوان مذهبی ترین روستای شهرستان دلفان در این دهستان می‌باشد.

2.دهستان خاوه جنوبی:دهستانی است از توابع بخش خاوه شهرستان دلفان در استان لرستان ایران.مردمان این دهستان از طایفه فلک الدین کولیوند میباشند .طایفه فلک الدین به طور عمده به دو تیره خانه خا(خان اقا)ومیکال تقسیم میشود.مردم تیره های جافر بگ ٬خسروبگ ٬محسن ون وترکاشوند نیز از دیر باز در دهستان خاوه جنوبی وفلک الدین ساکن بوده اند.

از افراد مشهور وبانفوذ این طایفه میتوان از کاظم خان خاوری و حسین شهبازی نام برد.

خاوه جنوبی دارای روستاهای به اسامی ذیل میباشد:

گاوکش سفلی • گاوکش علیا • گاوکش وسطی • تاج امیر • چراغ • علی‌آباد چراغ • برهما • بگوردی سفلی • بگوردی علیا • بگوردی وسطی • قلندر •

حیدرآباد • محمدآباد • محمدمیرزایی • عبدالحسینی • علی‌آباد گاوکش • علی میرزایی سفلی • علی میرزایی علیا • محمدجان فلک‌الدین •

الفسانه • چشمه خانی سفلی • اسلام‌آباد گاماسیاب سفلی اسلام‌آباد گاماسیاب علیا شیخ‌آباد • مرادآباد • یادگار • جافربیگی سفلی • جافربیگی علیا .چشمه‌خانی علیا

روستای برخوردار از پرجمعیت ترین روستاهای خاوه جنوبی میباشد.

جمعیت:

براساس سرشماری سال ۱۳85 جمعیت دهستان خاوهجنوبی ۱۲٬۴۱۹ نفر (۲٬۸۱۲ خانوار) بوده‌است.

جامع اماری بخش خاوه در سال 1390